به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی اگزیم نیوز به نقل از ETH  زوریخ که یک وبسایت تحلیلی است در حوزه کشورهای منطقه قفقاز روابط ایران با آذربایجان بیشترین تنش را تجربه کرده است. این کشور از روابط نزدیک ایران با ارمنستان انتقاد کرده و ایران را متهم به تلاش برای نفوذ در بین فعالان مذهبی شیعه آذربایجان کرده است. علاوه بر این موضوع دو کشور همچنین در مورد رژیم حقوقی دریای خزر و مسایل حوزه انرژی در این منطقه با هم اختلاف نظر دارند.

از سوی دیگر، این کشور که تولید نفت خود را از سال 2009 کاهش داده همچنان در تلاش برای توسعه بخش غیر نفتی خود و تبدیل شدن به یک مرکز حمل و نقل منطقه ای است. کارشناسان معتقدند همکاری با ایران برای این برنامه ها اهمیت دارد. روابط ایران و آذربایجان در سال 2013 پس از آن که روحانی رئیس جمهور ایران شد تا حدی بهبود یافته به طوریکه رییس جمهور این کشور در این مدت 8 بار از ایران دیدار کرده است.

بر اساس این گزارش تا کنون تجارت بین ایران و آذربایجان محدود بوده، در حالی که میزان روابط دو کشور در سال 2015 به 229 میلیون دلار رسیده است، گفته می شود این رقم در سال 2016 در حدود 70 درصد رشد داشته است. در حوزه روابط اقتصادی اما شرکت ملی نفت ایران 10 درصد از توسعه میدان گازی شاه دنیز آذربایجان را در دستور کار قرار داده است که به 2 میدان گازی و برخی همکاری ها در این حوزه اختصاص دارد. بر این اساس آذربایجان گاز را به استان های شمالی ایران از طریق آستارا پمپ می کند و ایران در عوض نیازهای حوزه انرژی آذربایجان را در ناخوچین تأمین می کند.

از زمان تصویب توافق هسته ای در سال 2015، آذربایجان تلاش های خود را برای پیگیری مسیر مستقیم خطوط راه آهن با ایران، که دو کشور در سال 2010 روی آن توافق کرده اند تشدید کرده است. در حال حاضر مهمترین موضوع مشترک بین دو کشور راه اندازی کریدور حمل و نقل شمال-جنوب است که از طریق آذربایجان و روسیه با شمال اروپا در ارتباط بوده و تا خلیج فارس ادامه دارد.. پیش بینی شده 375 کیلومتر راه آهن ایران و آذربایجان که ارزان تر و فنی تر از پروژه های رقیب ارمنستان است، از قزوین به رشت و سپس به آستارا که هم مرز با آذربایجان است راه اندازی شود. این خط راه آهن از آستارا در ایران از طریق یک پل و یک قطعه 8 کیلومتری به آستارای آذربایجان متصل خواهد شد. بیشتر ساخت و ساز ها در خاک ایران انجام می شود، که با استراتژی ایران برای توسعه شبکه راه آهن داخلی مطابقت دارد.

همچنین در راستای همکاری رو به رشد ایران با روسیه و علاقه به توسعه تجارت با آسیای مرکزی، ایران در ژوئن 2015 خط جدید خطوط دریایی خزر را راه اندازی کرد و شرکت های ایرانی در ژانویه 2017 در بخش های روسیه و Makhachkala و آستاراخان شرکت های سهامی عظیمی را خریداری کردند که در آینده روابط ایران با این کشورها بسیار تأثیرگذار است.

در این بین از زمان لغو تحریم ها، بحث های زیادی در مورد چشم انداز صادرات گاز ایران به اروپا صورت گرفته است. ایران دارای دومین ذخایر گاز جهان است اما تقریبا 90 درصد از گاز در داخل کشور مصرف می شود. با این وجود، با دسترسی تازه به منابع مالی و تکنولوژی های غربی، ایران قصد افزایش حجم تولید خود و تبدیل شدن به یک صادر کننده عمده را دارد.

 آذربایجان علاقه مند به مشارکت ایران در پروژه گل سرسبد آن، خط لوله گاز ترانس آناتولی است که قرار است به خط لوله ترانس آدریاتیک برای تامین گاز به جنوب اروپا متصل شود. ترانس آناتولی در ابتدا تنها گاز آذربایجان را منتقل می کند، اما ظرفیت آن در آینده به میزان قابل توجهی گسترش خواهد یافت و اجازه می دهد تا گازهای سایر تامین کنندگان مانند ایران را انتقال دهد. اتحادیه اروپا که تلاش می کند ذخایر خود را از روسیه جدا کند، از این گزینه استقبال کرده است.

ایران ابتدا علاقه خود را به این خط لوله در سال 2014 ابراز کرد، اما مشارکت آن در پروژه به دور از اطمینان کافی بود، به خصوص در مقایسه با قیمت های پرنوسان گاز.

در این رابطه یک مانع، فقدان زیرساخت مناسب برای حمل مقدار زیادی گاز از منابع غنی ایران در جنوب و شمال است. امکان اتصال خط لوله تبریز-آنکارا به ایران برای صادرات گاز به ترکیه از طریق ترانس آناتولی امکان پذیر است، اما این خط لوله با چالش های امنیتی جدی مواجه شده است و ظرفیت محدود آن مانع صادرات گاز ایران می شود. در حال حاضر، استراتژی ایران به نظر می رسد که تمرکز بر توسعه تاسیسات گاز طبیعی مایع برای صادرات به بازارهای آسیایی است تا در آینده به اروپا نیز گسترش یابد.